بی گمان نمی توان بە چنین نتیجەای رسید. روسیە چنانکە گفتە است معتقد بر حفظ برجام است، اما دفاع این کشور از برجام بشیوە مخصوص بخود است، و تابع فراز و نشیبهای رقابت نفتی با ایران و نیز سیاست نزدیکی بە ترامپ و اسرائیل. از یاد نبریم کە در داخل آمریکا جناح مخالفان ترامپ معتقداند کە روسیە در جریان انتخابات ریاست جمهوری اخیر در آمریکا، علیە خانم کلینتون، بشیوە خود در روند انتخابات مداخلە کرد تا ترامپ انتخاب شود. پس با این حساب، ترامپ و نزدیکی بە او کماکان در اولویت سیاست روسیە قرار دارد، و بنابراین ایران تابعی از این سیاست استراتژیک روسها است.

اما کم کم احساس کرد چیزکی اشتباە است. او کە برای اولین بار در عمرش، خیال را بدون همراهی تن بە پرواز درآوردەبود، فکر کرد کە بفرض رسیدن کبوتر هم، بعد چە؟ برای اینکە این احساس ناخوشایند سوال گونە را از خود دور کند، تلاش کرد چشم از دریا با وجود سیاهی مسلط شب برندارد. همیشە، آن بیرون، در تاراندن افکار ناخوشایند یاری دهندە بود،... بە درازای عمر.

خوشبختانە بە علت عدم همراهی جهان با ترامپ، هنوز امکانات معین دیپلماتیک برای مقابلە با شرایط کنونی در سطح جهان وجود دارد و با آمدن اصولگرایان این امکانات معین هم کە خود را بویژە در همراهی با اروپا باز می یابد، بشدت محدود می شود. هنوز راە دیپلماتیک، از حفظ مراودات با اروپا گرفتە تا مذاکرە مستقیم با آمریکا، بازاست، امکانی کە با آمدن اصولگرایان بشدت تضعیف می شود و کشور را بیش از پیش در مسیر تندبادهای خطرناک قرار خواهد داد.

حضور محدود در سطح شرکت‌های کوچک و متوسط، ارتباط مالی و بانکی بر اساس یورو، یوآن، روبل و حتی معاملات پایاپای (به‌ فرض این‌کە اروپا نهایتا قادر بە ایجاد چنین موسسات مالی و بانکی در حوزە قدرت خود شود)، آن اقداماتی هستند کە می توانند چرخە اقتصادی ایران را بنوعی بر سر پا نگە دارند. و البتە تنها بر سر پا نگەدارند، نە اینکە امکانات گستردەای جهت رشد و پیشرفت آن مهیا کنند. بە این ترتیب ایران، بفرض پیشبرد چنین اقداماتی، دارای اقتصادی خواهد بود کە باید برای تولید و ابقای حداقلها تلاش کند و نە بیشتر.

خصیصە جمهوری اسلامی این است کە نە قابلیت ایجاد شکل اقتدار سنتی را دارد، و نە قابلیت ایجاد اقتدار قانونی (زیرا اقتدار قانونی مختص دولت مدرن است)، و نە قابلیت بازتولید شخصیت کاریزماتیک را دارد. جمهوری اسلامی، در واقع یک شکل گذار است کە دیر یا زود جای خود را بە فرم دیگری از قدرت و یا اقتدار خواهد داد.

ظاهرا در ماههای پیش رو ما شاهد قرارگرفتن جمهوری اسلامی در وضعیتی خواهیم بود کە در آن ایران با یافتن خود در میان سر نیروی متفاوت، آمریکا اروپا و شرق، مرتبا باید بر اساس روزمرگی سیاست های خود را تدوین کند. در شرایطی کە آمریکا و سیاست دولت ترامپ از وضوح برخوردار است، اما سیاست کشورهای اروپائی و شرق تابع فراز و نشیب هائیست کە هم از سوئی رابطە با آمریکا در آن تاثیرگذار است و هم رابطە با ایران و کنترل ضـمنی دولت ترامپ.